شکل‌­گیری شخصیت در کودکان

شکل‌­گیری شخصیت در کودکان

چگونگی شکل‌گیری شخصیت در کودکان و فرآیندهای آن، یکی از مهم‌­ترین عواملی است که والدین باید مورد توجه والدین قرار دهند. حتماً شما هم به اندازه ما به این امر آگاه هستید که  ما اکنون در عصری زندگی می­‌کنیم که بروز اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان و البته بسیاری از بزرگسالان، رو به افزایش است و از دیدگاه روان­شناسان، درصد زیادی از این مشکلات، ریشه در کودکی افراد دارد.

بسیاری از روانشناسان بر این باور هستند که شخصیت کودکان از بدو تولد تا 7 سالگی شکل می‌­گیرد و پس از گذشت این دوران، تغییرات اساسی و بنیادی در شخصیت کودک به‌­وجود نمی‌آید. کودکان در این دوران بیشترین زمان خود را در خانه و در کنار والدین می­‌گذرانند، بنابراین لازم است تا والدین عزیز نهایت دقت و توجه را به این مسئله داشته باشند.

اما به چه دلیل ما به سراغ چنین مبحثی رفته‌ایم؟ در واقع هدف ما از نگارش این مقاله، بررسی برخی عوامل مؤثر در رشد و شکل‌گیری شخصیت در کودکان و ارائه مثال­‌هایی از رفتار نادرست با کودکان است که می‌­تواند تأثیرات بسیار مخربی بر روح و روان آن‌ها داشته باشد.

رابطه میان فرزند و والد اصلی‌ترین نکته در فرزند پروری

اصلی­‌ترین نکته فرزند پروری و مهم‌­ترین عامل در رشد و شکل‌گیری شخصیت در کودکان ، رابط‎ه‌­ای است که شما به‌­عنوان والدین با فرزندانتان دارید. اگر انسان­ را گیاه در نظر بگیریم، والدین همچون خاک هستند که گیاه را حمایت می­کند، پرورش می‌دهد، رشدش را ممکن می‌سازد و یا حتی گاه مانع رشد آن می­‌شود.

کودکان بدون داشتن رابطه‌­ای که بتوانند به آن تکیه کنند، احساس امنیت بسیار کمی خواهند داشت، رابطه میان شما و کودکتان باید یک منبع قدرت عظیم برای او باشد تا همواره بتواند از این منبع استفاده کند.

کودکان بیش از هر چیزی رفتار ما را به ارث می‌برند

حتماً تاکنون این جمله را زیاد شنیده‌­اید که “کودکان آن­چه را که ما می­‌گوییم انجام نمی‌­دهند، آنچه ­را انجام می­‌دهند که ما انجام می‌­دهیم.” شاید این جمله در ظاهر بسیار کلیشه‌­ای و تکراری به نظر بیاید، اما حقیقت آن است این جمله کلیشه‌ای، اساس الگوبرداری کودکان ماست و فرزندان ما آیینه تمام‌­نمای رفتار ما هستند.

طبق نظر برخی از روان­شناسان، قدم اول در تربیت فرزندان، افزایش خودآگاهی نسبت به رفتار خودمان است. غالباً توصیه می‌­کنند که این فرآیند پیش از به دنیا آمدن فرزند طی شود و کودک از یک والد خودآگاه متولد شود، اما به‌طورکلی افزایش خودآگاهی در هر سن و موقعیتی که انجام شود، بسیار سودمند و مفید خواهد بود.

رابطه والدین و فرزندان

نحوه افزایش خودآگاهی

روان­شناسان معتقدند هر کاری که ما انجام می­‌دهیم، سه مرحله دارد: شناخت، هیجان، رفتار.

پیش از آن­که ما کاری انجام دهیم یا رفتاری از ما سربزند، دو مرحله را می­‌گذرانیم که اغلب نسبت به آن‌ها بی‌­توجه هستیم. درواقع از دیدگاه روان­شناسان چیزی که اهمیت دارد، شناختی است که بر اساس آن یک هیجان و احساسی در ما برانگیخته می­‌شود و این دو مرحله سبب بروز یک رفتار صحیح یا غلط می‌­شود.

به‌عنوان‌مثال همه ما می‌­دانیم که دست زدن به آتش باعث سوختن می‌­شود، این شناخت سبب بروز یک هیجان کنترلی و بازدارنده از طرف ماست و ما در نهایت دست خود را از آتش دور می‌­کنیم.

تمامی رفتارهایی که از ما سرمی‌زنند نیز این­‌گونه‌­اند. حال اگر ما بخواهیم رفتاری را عوض کنیم یا آن را بهبود ببخشیم، باید ابتدا احساس و هیجانی را که در ما باعث بروز آن رفتار می‌­شود را شناسایی کنیم. سپس شناختی را که عامل بروز آن احساس و هیجان است را پیدا کنیم. به طی کردن این پروسه افزایش خودآگاهی می­‌گویند.

این کار در ابتدا ممکن است بسیار سخت و آزاردهنده باشد؛ زیرا گاهی اوقات برای ریشه­‌یابی یک رفتار، ما باید به گذشته بازگردیم و خاطراتی را مرور کنیم که خیلی برای ما خوشایند نیستند. در واقع مثالی که مطرح شد یک نمونه بسیار ساده و بدیهی از بررسی چرخه رفتار است و در واقعیت ریشه‌­یابی رفتارهایی که از ما سرمی‌­زند، بسیار سخت و زمان­‌بر خواهد بود و در بعضی اوقات ممکن است خودمان نتوانیم رفتار را ریشه­‌یابی کنیم و نیاز داریم تا به یک متخصص مراجعه کنیم.

یک مثال جالب از تأثیر گذشته والدین در نحوه رفتار با کودک

فلیپا پری نویسنده کتاب “کتابی که آرزو می‌­کنید والدینتان خوانده بودند” خاطره جالبی از یک مادر تعریف می­‌کند:

مادر می­‌گوید زمانی‌­که برای اولین بار دخترم را به شهربازی بردم، دخترم برای پایین آمدن از وسیله بازی از من کمک خواست، دوروبرمان نیز کمی شلوغ بود. من وقتی دیدم دخترم نمی‌­تواند به‌تنهایی از وسیله پایین بیاید و منتظر کمک من ایستاده است، عصبانی شدم، سر او داد زدم و‌ به او گفتم که مگر خودت نمی‌توانی راه بروی.

دخترم در نهایت به هر سختی که بود از وسیله بیرون آمد و ما به خانه بازگشتیم؛ اما خاطره آن روز در ذهن هر دویمان ماند. من مدت­ها به این رفتار فکر کردم تا عاقبت به‌خاطر آوردم که من در دوران کودکی با مادربزرگم زندگی می‌کردم و او هیچ­گاه به من اجازه نمی­‌داد که کاری را به‌تنهایی انجام دهم، همیشه باید منتظر می­ماندم تا او به کمکم بیاید.

در آن دوران کودکی فکر می‌­کردم که من فرد ضعیف و دست‌ و پا چلفتی هستم که نمی‌­توانم خودم کارهایم را انجام دهم، به همین دلیل وقتی دخترم از من کمک خواست، تمام احساس ضعف‌­هایی که درگذشته داشتم بازگشت و احساس کردم که نباید به او کمک کنم تا او فرد مستقل و قدرتمندی شود و از درخواست کمک او نیز عصبانی شدم.

دوباره که باهم به شهربازی رفتیم، به او در پایین آمدن از وسیله کمک کردم و با این سؤال از جانب دخترم مواجه شدم که چرا دفعه قبل کمکم نکردی؟ و من داستان کودکی‌ام را برای او توضیح دادم. به او گفتم که وقتی کودک بودم، همیشه مادربزرگم همراهم بود و دائماً می‌گفت که مواظب باشم. این باعث شد احساس کنم خودم تنهایی نمی‌توانم انجام دهم و هیچ اعتمادبه­‌نفسی نداشتم. نمی‌­خواهم این اتفاق برای تو هم تکرار شود.

دخترم جواب داد: اما من فکر کردم من برای شما مهم نیستم، به‌خاطر همین کمکم نکردید.

این داستان واقعی ممکن است برای هرکدام ما اتفاق بیافتد؛ اما نحوه مواجه ما آن متفاوت خواهد بود. والدین باید تلاش کنند با افزایش خودآگاهی رفتارهای نادرست خود را کاهش دهند و در صورت بروز دلیل آن را بدانند و برای کودکان خود توضیح دهند

پیوند میان والدین و فرزندان یک عامل مهم در شکل‌گیری شخصیت در کودکان

بهداشت روانی کودکان

یکی از مهم‌­ترین شاخص­های بهداشت روانی در مسیر شکل‌گیری شخصیت در کودکان، پیوند محکم میان والدین و فرزند است. برای کودکان بسیار مهم است که از نظر عاطفی و حتی فیزیکی نزدیک به والدینشان باشند. کودک هیچ‌­گاه نباید زمانی‌که اولین احساسات و حالات خود را نسبت به چیزی یا کسی تجربه می‌­کند، تنها باشد.

برای برقراری این پیوند، همیشه لازم نیست که صحبت کنید، به‌عنوان‌مثال وقتی نوزاد شما سروصدا می­کند، یعنی سعی می‌کند با شما ارتباط برقرار کند. فرزندان شما به‌­طور غریزی به‌دنبال برقراری ارتباط با شما و واکنش شما هستند.

اگر زمانی که کودک سروصدا می‌کند، به او بگویید ساکت! درواقع می‌­گویید که پذیرای ارتباط با او نیستید و نمی­‌خواهید با او ارتباط برقرار کنید. با گذشت زمان و شنیدن این ساکت‌­ها، کودک به این نتیجه می­‌رسد که توسط شما پذیرفته نشده است، در این­‌گونه مواقع کودکان بسیار منزوی و گوشه‌­گیر خواهند شد، زیرا این احساس پذیرفته­‌نشدن را در هر جمعی خواهند داشت.

کلام آخر

فرزندان ما، بزرگ­ترین اثر به‌­جای مانده پس از ما در این دنیا هستند. والدین با تربیت صحیح می­‌توانند در شکل‌­گیری شخصیت در کودکان نقش به سزایی داشته باشند.

امروزه کتاب­‌های روان­شناسی و تربیتی بسیاری در دسترس عموم قرار دارد که شما با مراجعه به هر یک از آن‌ها می­‌توانید روش­‌های تربیتی را بیاموزید و در رشد و شکل­‌گیری شخصیت کودکتان بهترین تأثیر را داشته باشید.

نوشته های مرتبط
یک پاسخ بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.فیلد های مورد نیاز علامت گذاری شده اند *